Չեմ կարող ասել, թե ե՞րբ, որտե՞ղ, քանի՞ տարեկանում եմ առաջին անգամ լսել «Բյուրավոր ու անշիրիմ նահատակաց հիշատակին» արտահայտությունը… Թերևս իմ ծնվելու օրվանից, գուցե նույնիսկ ավելի շուտ, ասենք հարյուր տարի առաջ… Բայց հստակորեն կարող են ասել, որ հաջորդ արտահայտությունը, որ դաջվել է իմ մանկական հոգում Հայոց Մեծ Արդարության հաղթանակի նկատմամբ անսասան հավատն է եղել… Եվ եղերագործությանն ի պատասխան մենք վերստեղծեցինք այն հրաշքը, որ պետականություն է կոչվում և իրականացրինք այն երազանքը, որ դարերով էինք փայփայում` անկախ, ազատ մեր Հայրենիքը:

Որպես օրինաչափություն` ՀՀ ԶՈՒ-ում անցկացվող ոչ մի զորավարժություն նման չէ նախորդին: Պատերազմական հնարավոր նոր իրավիճակներին համապատասխան, անընդհատ զորավարժությունների նոր սցենարներ են գրվում, մշակվում մարտական նորանոր պլաններ, որոնցում հաշվի է առնվում ամենափոքր մանրուքը:
Ադրբեջանի չդադարող պատերազմական կոչերն ու հայատյացության չդադարող հիստերիան, մեր երկրի բարձրագույն զինվորական ղեկավարությանն ստիպում են մշտապես լինել զգոն, պատրաստ` կանխելու թշնամու ցանկացած սադրանք:

Ինչպես 2010թ., այնպես էլ 2011թ. փոխգնդապետ Աշոտ Ղազարյանի հրամանատարությամբ գործող զորամասը ցույց տվեց ամենաբարձր արդյունքը և պարգևատրվեց «լավագույն տանկային զորամաս» պատվադրոշով։ Փաստն ինքնին խոսուն է. այստեղ ռազմական գործի ուսուցումը, ծառայության կազմակերպումն ու կարգապահությունը ամուր հիմքերի վրա են։

Աշխարհի տարբեր երկրների մեծ ու փոքր քաղաքներում հուշարձաններ, խաչքարեր, հուշատախտակներ կան՝ նվիրված ցեղասպանության զոհերի հիշատակին. Ամստերդամ, Մարսել, Լիոն, Սիդնեյ, Լառնակա, Մայամի, Թեհրան, Ֆիլադելֆիա, Միչիգան, Սան Ֆրանցիսկո, Ավինյոն… Բոլոր այն վայրերում, որտեղ, կարեւոր չէ` մեծ թե փոքր, հայկական համայնք կա, որտեղ հայի սիրտն է բաբախում։

Գրքի պատմությունը նման է իր ժողովրդի պատմությանը
«Մշո ճառընտիրը» հայերեն ամենամեծ ձեռագիր մագաղաթն է։ Գրվել և ծաղկվել է 1200-1202թթ. Երզնկայի Ավագ վանքում։ Գրիչը Վարդան Կարնեցին է, ծաղկողը՝ Ստեփանոսը։ Մատյանն ունեցել է 660 թերթ, կշռել է 28 կգ։
«Ճառընտիրը» հափշտակել են այլազգիները, և հետագայում փրկագնվել 4000 արծաթով, որի հանգանակությունը կատարել է գյուղացիությունը։ Մեծ եղեռնի օրերին երկու գեղջուկ հայուհի (նրանց անուններն անհայտ են) «Մշո ճառընտիրը» երկու մասի են բաժանում և հասցնում Արևելյան Հայաստան՝ փրկելով թուրք զավթիչների և ջարդարարների ձեռքերից։

Յուրաքանչյուր զորամասում կան սպաներ ու զինվորներ, որոնք իրենց բարեխիղճ ու նվիրված ծառայությամբ օրինակ են ծառայում մյուսների համար: Իհարկե, բոլորն էլ կատարում են իրենց պարտականությունները, սակայն ոմանք կարողանում են ուրույն կերպով դրսևորել իրենց մասնագիտական և մարդկային որակները, հնարավորինս արագ ինքնահաստատվել զբաղեցրած պաշտոնում և, որպես արդյունք, արժանանալ հրամանատարության գովասանքին: Զորամաս մեր հերթական այցելության ընթացքում ծանոթացանք այդպիսի մի քանի զինծառայողների հետ, որոնց ներկայացրեց զորամասի հրամանատարը` բնութագրելով որպես կազմակերպված, նախաձեռնող, իրենց գործի գիտակ մասնագետների: Ուստի սիրով ներկայացնում ենք նրանց մեր ընթերցողին: Երկու սպա, երկու ժամկետային զինծառայող:

1992 թ. մայիսի 14-ին Արցախի Մարտունիի շրջանի Ճարտար գյուղի երիտասարդության հավաքն էր. օրըստօրե ահագնացող վտանգի առջև հարկավոր էր համախմբել անառիկ լեռների կրծքին բազմած շենի առողջ ուժերը, կազմակերպել և ստեղծել ինքնապաշտպանական ջոկատ, լուծել պաշտպանական գծի, զենք-զինամթերքի, համազգեստի և փոխադրամիջոցների հարցերը: