#35 (1002) 5.09.2013 – 11.09.2013
Ես բանաստեղծ չեմ, զինվորական եմ, բայց մեկ-մեկ հոգեկան խռովքի կամ ոգևորության պահերին գրիչը ձեռքս եմ առնում ու թղթին եմ հանձնում մտքերս: Սիրո մասին էլ եմ գրում, անարդարությունների մասին էլ, բայց իմ սիրած թեման հայրենիքն է, այն հողը, որի վրա ապրում եմ, որի համար պայքարել եմ… Լա՞վ եմ գրում` չգիտեմ, ընկերներս հավանում են, ոգևորում… Այդքանն էլ է ինձ բավական. գոնե մի քանի հոգի սիրով կարդում են: Հիշում եմ, երբ փոքր էի ու մասնակցում էի բանաստեղծ Արևշատ Ավագյանի խմբակին, նա ասում էր` բանաստեղծները գրում են այն մի հոգու համար, որն իրենց կհասկանա: Հիմա ես էլ գրում եմ այն մի քանի ընկերներիս համար, որոնք գրածներս կարդում ու հավանում են:
Թվում է՝ 1915 թվականի Մեծ եղեռնի մասին մենք վաղուց արդեն ամեն ինչ գիտենք, բոլոր մանրամասներին տեղյակ ենք։ Այդպես չէ՝ արդեն քանի տարի իմ գրասեղանի դարակներում խունանում են արաբկիրցի Հովհաննես Ջաղացպանյանի, տրապիզոնցի Գոհար Սարյանի, տենտիլցի Գրիգոր Թեմեճիկյանի, սեբաստացի Հովհաննես Անդրեասյանի ձեռագիր հուշերը, որոնց ամեն անգամ սարսուռով եմ անդրադառնում եւ չեմ պատկերացնում հայի, որ կարողանա երբեւէ սառնասրտորեն ընթերցել, առավել եւս՝ հրատարակել դրանք։
Անիմաստ լռություն էր։ Կրակոցների եւ պայթյունների որոտին սովոր զինվորները ձանձրանում էին, սպասում մարտերի սկսվելուն։ Այդ անիմաստ լռության մեջ կրակոցի ձայն լսվեց, եւ զինվորներից մեկը թուլացած սահեց խրամատի մեջ։ Հենց այնպես, լռության նման անիմաստ զոհ էր։ Թշնամու նշանառուն դարանակալ հսկում էր, խախտում երկկողմանի պայմանավորվածությունը։ Բայց վերեւից հրաման կար` չխանգարել բանակցությունները։ Հրամանատարի սիրտը կատաղությունից ճաքում էր.
-Ես ձեր բանակցությունները… Իզուր տեղը զինվոր կորցրի։- Ապա չդիմացավ, կապվեց վերեւի հետ, հայհոյեց, ասաց, որ էլ չի կարող անգործ նստել։- Գիշերը մտնելու եմ,- ասաց,- էդ սնայպերի մերը…
Ջոկի հրամանատար Վանյա էռնեստի Մեհրաբյան, մականունը՝ Շեյթան: Այցս` Ղշլաղ-Ծաղկաշատ` նահատակներին, մրմունջս` դիրքի կանգնած սև քարերին:
Ողջերի մասին: Քանի որ ողջերից ընդամենը մի քանի հոգի են կենդանություն տալիս ծաղկած ժայռերով, կանաչ ձորերով պարուրված գյուղին, իսկ մեծամասնությունը ցրված է մարդաշատ բնակավայրերում ու մեծ քաղաքներում, ուզում եմ նրանց մասին իմանան ընթերցողների ավելի լայն շրջանում: Գյուղը ազգային հերոս Նիկոլ Դումանի ծննդավայրն է, ունի հերոսի անունով տուն- թանգարան, այցելուների կողմից ճանաչված փոքրիկ, գեղեցիկ զբոսավայր: Նիկոլ Դումանի արյան կանչով ոտքի են ելել իր հետնորդները, վրեժի են ելել ներկայի և անցյալի համար: Ինչպես ուխտի գնացողը, ես ևս առանց հարց ու փորձի, ոտքով հասել եմ Ղշլաղ: Միայն մեկին, (հետո իմացել եմ Միքայելի եղբայրն է), հարցրի. «Որտե՞ղ են գնդացրորդներ Արմենենց և Գուրգենենց տները»: Պատասխանեցին՝ հաջորդ գյուղում:
Օրերս երիտասարդական ճամբար այցելության ժամանակ նախագահ Սերժ Սարգսյանին ճամբարականները մի շարք հարցեր ուղղեցին ներքին և արտաքին խնդիրների վերաբերյալ: Հարցերից հատկապես մեկն արժանացավ մեծ ուշադրության Նախագահի անսպասելի պատասխանի պատճառով:
Այն հարցին, թե առաջիկայում Ադրբեջանում կայանալիք նախագահական ընտրություններում Հայաստանի համար ո՞ր թեկնածուն է առավել նախընտրելի, նախագահ Սարգսյանը զարմացրեց բոլորին` նախապատվությունը տալով գործող նախագահ Իլհամ Ալիևի վերընտրությանը:
Պապս` վաստակավոր նկարիչ Արտաշես Աբրահամյանը, կռվել էր Մեծ հայրենականի ճակատներում ու ատելով ատում էր պատերազմը… Նրա հարյուրավոր կտավներում դուք չեք տեսնի պատերազմական թեմայով և ոչ մի կտավ… Նա բնության, կյանքի «երգիչ» էր, իսկ բնությունն ու կյանքը համատեղելի չեն պատերազմի և մահվան հետ: Որ նա ամբողջ հոգով էր պատերազմը ատում, վկայում են ոչ միայն նրա կտավները, այլև հուշագրությունները, որ նա հոգեկան տագնապի պահերին գրել ու թողել է իր արվեստանոցի գզրոցներում: Ես` կրտսեր Արտաշես Աբրահամյանս, որ նույնպես գեղանկարիչ եմ, երբեմն-երբեմն թերթում եմ նրա գրած իսկապես որ խունացած էջերն, ու ամեն տողի միջից ինձ է նայում պապս՝ իր բարի, անսահման բարի աչքերով… Եվ զարմանում եմ` որքա՛ն լույս, սեր, որքա՛ն գույներ կան նրա բառերում.. Երբ լսում եմ պապիս զրույցները, պատգամները, մտածում եմ, որ դրանք միայն ինձ ուղղված չեն, այլ իմ հասակակիցներին, մեր հայրենիքի սահմանները պահող զինվորներին… Հրապարակելով պապիս հուշագրությունները, թերևս ես կատարում եմ իմ որդիական պարտքը, որ ունեմ պապիս, ընտանիքիս ու հայրենիքիս առջև…
Տարեց կնոջ դեմքից ասես տխրություն էր կաթում, իսկ ավելի ճիշտ՝ վիշտը կարծես խոր բնավորվել էր դեմքի խորշոմներում։ Կնոջ վեհ հայացքի խորքում, զգացվում էր, վիրավոր ու տառապած սիրտ է բաբախում։ Նորից ու նորից որդուն՝ Գուրգենին էր հիշել… Միակ արու զավակն էր, որի ներկայությամբ կյանքով էր լցվում ողջ տունը։
-Գուրգենս երազում էր ուսումը շարունակելու մասին, … -մի պահ լռեց տիկին Անահիտը՝ հայացքը սահեցնելով անորոշության տիրույթում, ապա շարունակեց: -Երեք երեխաներս էլ իրենց գեղանկարիչ հորից ժառանգել են նրբազգացություն, սեր գեղեցիկի հանդեպ։ Գուրգենս արվեստի սիրահար էր։