1942 թվականի աշնանը` Կովկասյան լեռներում ու Ստալինգրադում մղվող ծանր մարտերի օրերին, հրապարակվեց հայ ժողովրդի ծավալուն նամակ-կոչը` ուղղված ռազմաճակատում մարտնչող հայ ռազմիկներին: Նամակը ստորագրել էր 335 հազար մարդ` հասարակության բոլոր խավերի ներկայացուցիչներ` բանվորներ, գյուղացիներ, մտավորականներ, արվեստագետներ, աշակերտներ, ուսանողներ եւ այլք, որոնց թվում` Ավետիք Իսահակյանը, Մարտիրոս Սարյանը, Հովսեփ Օրբելին, Մանուկ Աբեղյանը, Հայկանուշ Դանիելյանը, Վաղարշ Վաղարշյանը եւ ուրիշներ:

Հայ ժողովրդի կոչ-նամակին պատասխանեցին ռազմաճակատում մարտնչող հազարավոր հայ ռազմիկներ` երդվելով սրբությամբ կատարել ժողովրդի բոլոր պատվիրանները: Ահա պատասխան նամակներից մեկը, որ գրել են Հայկական 89-րդ հրաձգային դիվիզիայի մի խումբ մարտիկներ, որոնց միացել են այլ զորամասերում ծառայող բազմաթիվ հայեր` շուրջ 7000 հոգի:

♦ Հայրենական մեծ պատերազմի նախօրեին Հայաստանը 1 միլիոն 320 հազար բնակչություն ուներ։ Նրանցից 600 հազարը մարտնչեցին Մեծ հայրենականի ռազմաճակատներում։
♦ Մեծ հայրենականի տարիներին 106 հայորդի Խորհրդային Միության հերոսի բարձրագույն կոչման է արժանացել։

Սևաստոպոլը Մեծ հայրենական պատերազմի տարեգրության մեջ մտավ որպես արիության ու հերոսության խորհրդանիշ, իսկ նրա պաշտպանության համար մղված մարտերում սխրանքի փայլուն էջեր գրեցին նաև հայ ժողովրդի զավակները:
…Այս քաղաքում շատ են եղբայրական գերեզմաններն ու շիրմաթմբերը, որոնցում ամփոփված են նաև հայ սպաներ ու զինվորներ: Անմահ են նրանք, քանզի հավերժական կրակի նման անմար է մարդկային հիշողությունը:

Ղրիմում Մեծ հայրենական պատերազմի ժամանակ անհայտ կորած զինվոր Սևան Թորոսի Ալիխանյանին ընտանիքս փնտրել է 72 տարի: Նրա մայրը` Հայկանուշը, իր ձեռքով էր ստացել անհայտ կորածի փաստաթուղթը, բայց չէր հաշտվում 20-ամյա որդուն կորցնելու մտքի հետ: Նա իր առաջնեկի ծննդին սպասել էր 11 տարի: Դիլիջանի Պողոսքիլիսա (ներկայիս Շամախյան) ավանից ոտքով հասել է Սևանա կղզի` աղոթքի, որ Աստված իրեն զավակ պարգևի: Ուխտ էր արել: 1922թ. ծնված որդուն ի պատիվ Սևանա վանքի` կնքում է Սևան: Հայկանուշ տատի բոլոր հարցումները նույն պատասխանին են արժանանում` «Անհայտ կորած է»: Տարիներ են անցնում: Եվ մայրն իր որդու անձնական իրերն ի պահ է տալիս կրտսեր որդուն` Սուրեն պապիս, որը նույնպես մարտական փառահեղ ուղի էր անցել: Մի օր էլ այդ ընտանեկան մասունքները հանգրվանում են Դիլիջանի թանգարանում, բացառությամբ մի քանի նամակների, որոնք Հայկանուշ մայրիկը պատվիրել էր իր հետ գերեզման դնել:

1904 թվականին Գավառի Կարմիր գյուղում Մանուկ և Մագթաղ Արևշատյանների ընտանիքում ծնվեց ութ որդիների առաջնեկը` Հայկը: Ճիշտ է, նա հորս պապն է, բայց ես էլ հորս նման սովոր եմ նրան պապիկ անվանել: Իսկ հիմա պատմեմ, թե ով է իմ Հայկ պապը: Նա Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից է: 1941 թվականի օգոստոսին թողնելով իր երեք անչափահաս որդիներին` Խաչիկին, Հրաչիկին, երեք ամսական Ռաֆիկին և կնոջը` Աշխենին, մեկնում է ռազմաճակատ: Ինչպես գրում է «Լենինյան դրոշով» թերթը` նա ակտիվորեն մասնակցում է Նովոռոսիյսկի, Կերչի և Դոնի Ռոստովի ազատագրության համար մղվող մարտերին: Ծանր վիրավորվելուց հետո ապաքինվում է և համալրում սակրավորների ջոկատը, որը ականազերծում էր Տուլա-Օրյոլ երկաթգիծը: Պապս կռվում էր, իսկ նրա երեք անչափահաս որդիները մեծանում էին՝ կարոտի արցունքները կուլ տալով:

Բրիգադի հետախուզության պետ, գվարդիայի կապիտան Մանուկյանը 1945թ. հունվար ամսին Մանգուշաեւյան ռազմական հենադաշտի համար մղվող հարձակողական մարտերի ընթացքում աչքի է ընկել եզակի քաջությամբ ու անձնազոհությամբ.
1945թ. հունվարի 15-ին հետախուզական խմբի հետ ճեղքելով ճակատային գիծը՝ ներթափանցել է Ցիցելյուվսկայի շրջանում տեղակայված հակառակորդի ճամբար, խուժել հրամանատարական գետնախուց եւ ոչնչացնելով 7 զինվոր՝ գերել է թշնամու 19-րդ տանկային դիվիզիայի 73-րդ մոտոհրաձգային գնդի հրամանատարին։ Վերջինիս տված հույժ կարեւոր տեղեկությունները իրենց դիրքային դասավորության մասին վճռական դեր խաղացին հաղթական հարձակման գործում։