Սրանից տասնհինգ և ավելի տարիներ առաջ, երբ ժամանակները դեռ խառնակ էին ու անորոշ հավասարապես ինձ և բոլորիս համար, և նոր-նոր էր ոտքի կանգնում անկախության ճանապարհն ընտրած մեր պետությունը, ինքս ինձ շարունակ մտածում էի՝ «թող որ իմ այս օրերի չարչարանքն ու տառապանքը ապաշխարանք լինի մինուճար որդուս քիչ թե շատ բարեհույս և ապահով գալիք հասցնելու համար»։

Ռուս-պարսկական առաջին պատերազմից հետո 1813թ. կնքված Գյուլիստանի պայմանագրով Ռուսական կայսրության տիրապետության տակ անցավ նաև Արևելյան Հայաստանի գավառների մի մասը` Շիրակը, Արցախը, Լոռին, Ղազախը, Զանգեզուրը: Պարսից արքունիքը, ինչ խոսք, այդպես էլ չհաշտվեց տարածքային այս կորուստների հետ: Շուտով, Անգլիայի և Ֆրանսիայի հրահրմամբ նոր զինված առճակատում բռնկվեց Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև:

1850-ական թվերի սկզբին եվրոպական հզոր տերությունների միջև դիվանագիտական սուր առճակատում էր առաջացել: Բուն շարժառիթը Մերձավոր Արևելքում իրենց քաղաքական ազդեցությունը հաստատելու ձգտումն էր: Այս հողի վրա, ոչ առանց Անգլիայի և Ֆրանսիայի հրահրման, կտրուկ սրվեցին Ռուսաստանի և Օսմանյան Կայսրության փոխհարաբերությունները: Թուրքիան մերժեց Ռուսաստանի վերջնագրային պահանջը, որ վերաբերում էր Օսմանյան Կայսրության տարածքում բնակվող ուղղափառ ժողովուրդների ծանր կացության բարելավմանը: Սա, ի վերջո, հանգեցրեց ռուս-թուրքական նոր պատերազմի (1853-1856) սանձազերծման, որը պատմության մեջ առավել հայտնի է Ղրիմի կամ Արևելյան պատերազմ անունով:

Առաջին հայացքից զարմանալի կարող է թվալ՝ «խաչքար» բառը որևէ այլ լեզվով չի թարգմանվում, այն օտար լեզուներ է անցել նույնությամբ և, որքան էլ դժվարահունչ, քաղաքակիրթ աշխարհում արտասանվում է ճիշտ այնպես, ինչպես հայերենում։ Այդպիսի բառեր ունեն նաև այլ ազգեր, և զարմանալի ոչինչ չկա. թարգմանվելիս դրանք կորցնում են իրենց նախնական իմաստները, մի տեսակ կտրվում բնարմատից, աղքատանում, և օտար լեզվի ոչ մի համարժեք բառ այդպես էլ չի փոխարինում այն բառին, որ կա «բնագրում», այսինքն՝ տվյալ ազգի լեզվում։ Ուրեմն՝ ինչո՞ւ թարգմանել։

Հայոց աշխարհիկ համայնքը Երուսաղեմում առաջացել է 7-րդ դարում։ Հիմնականում կազմված էր վաճառականներից և արհեստավորներից։ Նրանք բնակվել են Սիոն թաղամասում, Հայկական կոչված փողոցում։ Ի դեպ, Պետրոս Առաջինի ոսկե խաչը հենց Երուսաղեմի հայ ոսկերիչների ձեռքի գործն է։

-Վարսենիկ ջան, թռիր մի բաժակ սառը ջուր բեր…
Գյուղը սնվում է Լուսաղբյուրի և Յոթ վերք մատուռի աղբյուրներից։ Մերուժանի այգու ջուրը գալիս է Յոթ վերք մատուռի աղբյուրից… Գյուղը շատ հնում՝ պատմիչ Հովհաննես Դրասխանակերտցու վկայությամբ, կոչվել է Վարդենիս։
Մերուժանի տնից քիչ հեռու հայրական տունն է, որտեղ ծնվել, մեծացել են 5 երեխաները։ Առաջնեկը Գրետա քույրն էր, որը ծնվեց պատերազմից առաջ։ Մնացած չորս եղբայրները ծնվեցին, երբ ընտանիքի հայրը՝ Սենեքերիմը, վերադարձավ պատերազմից։ Հետո ավագ քույրը եղբայրների համար դարձավ և՛ քույր, և՛ փոխարինեց ծնողներին։

Ես գիտեմ, թե ինչ է հայրենիքը, հողը, գիտեմ, թե ինչ բան է պատերազմը։ Որդիս՝ Խաժակ Շահբազյանը, զոհվել է պատերազմի ժամանակ…
Անչափ հուզվել էի, երբ թոռներս զինվորական դարձան, մեր հայրենիքի, մեր հողի պաշտպան. նրանք իմ որդու արյամբ է՛լ ավելի սրբացած հողն են պաշտպանում։
Այսօր մեր բանակում է ծառայում Կարեն թոռս։ Քանի որ վերջերս Կարենի ծննդյան օրն էր, ուզում եմ սրտանց շնորհավորել նրան, խաղաղ երկինք մաղթել թոռանս ու մեր բոլոր-բոլոր զինվորներին։ Այս բանաստեղծությունը սիրով նվիրում եմ Կարենին ու մեր հայրենիքի սահմանը անառիկ պահող բոլոր զինվոր տղաներին։