1998թ. հայոց պատմական ազատագրված Կովսական գավառ, (Հորադիզ)։ Գումարտակի հրամանատար Հովսեփ Տերտերյանը գովեստի խոսքեր է ասում բուժքույր Անահիտ Վարդանյանի հասցեին, եւ ես պահ առաջ ուզում եմ հանդիպել, զրուցել հայրենասեր, նվիրյալ հայուհու հետ։
Անահիտը ծնվել է Երեւանում։ 1990-ից եղել է տարբեր ջոկատներում։ 1991-ից Մարտակերտի առաջին գծի շրջիկ բուժքույրն էր։ Մարտերի ժամանակ վիրակապում էր վիրավորներին եւ մնում մարտադաշտում։

Այս պատվիրանն ուսուցանում է մեզ սուրբ պահել մեր մարմինը պոռնկության ախտից եւ նրա բոլոր տարատեսակներից։ Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոս շնություն է անվանում ոչ միայն այս ախտի մարմնավոր իրագործումը, այլեւ մտքով ցանկանալն իսկ։ Ուրեմն ոչ միայն մարմնապես, այլ նաեւ հոգեպես պետք է հեռու մնալ շնությունից։ Շատ հաճախ մարդիկ ընկնում են այս մեղքի մեջ, որովհետեւ նրանց միտքը, սիրտն ու ցանկությունները նախապես ապականված են եղել այս ախտով։

Մի ավազակապետ կար, այնքան չարագործ, անողորմ, արյունարբու, որ ճանապարհին ում հանդիպում էր, սպանում էր։ Սուրբ ու առաքինասեր մի վանահայր, այս լսելով, կրկնակի հանդերձներ հագնելով եւ ազնվազարմ ձի նստելով, գնաց այն կողմերը, որտեղ ավազակապետն էր գտնվում։ Նրան բռնելով՝ բերեցին նրա առաջը։ Վանահայրն ավազակապետին հարցրեց.

Երեւելի, գիտությամբ զարդարված մի մարդ կար։ Սա տոնական մի օր նոր եւ մեծագին հանդերձ հագնելով, զանազան պատիվներով մեծարվեց, ամբողջ օրն ընկերների հետ խաղ ու խրախճանքների, ըմպելիքի ու այս աշխարհի զանազան ունայն բաների մեջ անցկացրեց։
Երբ երեկո եղավ, զգաստացավ եւ լռելյայն իր սրտում ասաց. «Ո՞ւր է տոնախմբությունը, որ այսօր կատարեցինք, ո՞ւր գնացին բոլոր այն խրախճանքները»։

Չինացի փորձագետներից շատերը հոգեբանական օպերացիաների վարման ոլորտում շեշտը դնում են մարդու արժեհամակարգի վրա, հենց որի վրա էլ հիմնված են մարդու գործողությունների շարժառիթները: Նրանց կարծիքով` հոգեբանական պատերազմի առավել կարևոր ռազմավարական նպատակներին կարելի է հասնել հակառակորդի գաղափարախոսական համակարգի քայքայման միջոցով` խարխլելով արժեքների այն համակարգը, որը որդեգրել է տվյալ ժողովուրդը:

Թեստը մշակվել է Իովայի սոցիալական և վարքային հետազոտման ինստիտուտի դոկտոր, պրոֆեսոր Դ.Ռասելի կողմից: Իր մասնագիտական բեղուն գործունեության մեջ նա բազմաթիվ հետազոտություններ է կատարել` կապված միայնության և հասարակական օժանդակության տարբեր ոլորտների հետ: Միայնության ներքո հիշյալ թեստի համահեղինակն է հոգեբանական գիտությունների դոկտոր Մ.Ֆերգյուսոնը: Թեստը, որպես հուսալի և վալիդ մեթոդիկա, ներառված է նրանց համատեղ «Միայնություն. նկարագիրը և գնահատումը» և «Միայնության չափի զարգացումը» հոդվածներում:

Երբ ազգը պետականություն ունի, ազգային հիմնական հարստությունը ազնվականների և իշխանավորների ձեռքում է: Եվ այն հիմնականում կենտրոնացած է լինում հայրենիքում, ուստի եւ աշխատում է հօգուտ հայրենիքի: Սակայն պետականության բացակայության պայմաններում այդպես չէ: Քաջ հայտնի է, որ հայկական գաղթօջախները դարեր շարունակ եղել են այս կամ այն երկրի ու անգամ աշխարհամասի տնտեսական լոկոմոտիվը: Հայերը հսկայական ներդրում են ունեցել Հնդկաստանի, Եգիպտոսի, Եթովպիայի, Լեհաստանի, անգամ Վենետիկի, Ռուսաստանի և այլ մեծ երկրների տնտեսական ու մշակութային զարգացման գործում: Իսկ Անդրկովկասի երկու մեծ ոչ հայկական քաղաքները` Թիֆլիսն ու Բաքուն, բառիս բուն իմաստով մենք ենք շենացրել: