Նայում եմ Շուշիի լեգենդար կանանց ջոկատի մարտիկներից մեկի՝ Անահիտ Պետրոսյանի դեմքին՝ ժպտուն, արևաշող, լսում մարտական գործողությունների մասին նրա պատմություններն ու… զարմանալի բան՝ նրա շուրթերից պատերազմական ահարկու փորձությունները նույնքան բնական, պարզ են հնչում, որքան մեր առօրյայի, կյանքի դրվագները…

Ճանապարհը, որ տանում է առանձնատուն, օղակված է փթթած, գույնզգույն վարդենիներով: Շուրջբոլորը ծաղիկներ են ու պտղած ծառեր՝ փարթամ ու կոկիկ:

Դավիթ Անհաղթ փիլիսոփա-աստվածաբան վարդապետն իր «Ներբող աստվածընկալ Սուրբ խաչի» գործում հետևյալն է ասում. «[Խաչը] թագավորներին հաղթանակ, իշխանների քաջագործության հույս, քրիստոսասեր զորքերին պահապան, քաջալերություն ընդդեմ թշնամիների, նահատակներին զորավիգ, վտանգվածներին օգնական…»:

… 1918թ. մայիսի 21-ին Արամ Մանուկյանը և Երևանի պարետ Արշո Շահխաթունին այցելում են Գևորգ Ե կաթողիկոսին` Մայր Աթոռը թողնելու և առավել անմատչելի վայր հեռանալու հորդորով։

Մեր բանակը

Այստեղ դուք ունիք մեկը, որ մեծ անձնավորություն է համաշխարհային գրականության մեջ: Ան Հրանտ Մատթէոսյանն է: Որևէ ազգի մեջ իրմե լավ պատմություն գրող չկա: Անոր գրությունները խորունկ ձևով ցույց կուտան հայոց մասնակցություն մարդկության պատմության:

Արխիվային զանազան փաստաթղթերի, լուսանկարների, ականատեսների վկայությունների, մատենագիրների հիշատակությունների, այլեւայլ լրացուցիչ տեղեկությունների հիման վրա հնարավոր է վերակենդանացնել անցյալի այս կամ այն դրվագը։