Խորհրդակցելով իր գումարտակի զինջոկատների հրամանատարների հետ՝ Պետոն վճռում է գործողությունը իրականացնել հետեւյալ ուղղվածությամբ. ամենից առաջ անհրաժեշտ էր օգտագործել 2071 բարձունքի դիմացի հենակետում տեղաբաշխված Մամիկոնի (Կալոյան Մամիկոն, ներկայիս ՀՀ բանակի գնդապետ) զինջոկատի տղաներին: Նա, մինչ այդ, իր գլխավորած մարտիկներով մի քանի անգամ այդ հենակետում լավ ջարդ էր տվել ադրբեջանցիներին, եւ այդ պատճառով զինվորները բարձունքը կոչել էին նրա անունով՝ «Մամիկոնի բարձունք» – Հ. Գ.):

Առհասարակ, որքանո՞վ է արդարացված մի հետախուզական ցանցի մասին խոսելը, որը 1720-ական թթ. կատարում էր Արցախում և Սյունիքում կենտրոնացած հայկական զինված ուժերի ղեկավարության առաջադրանքները։ Իսկ եթե այդ մասին կան վավերական պատմական տեղեկություններ (իսկ դրանք կա՛ն), ապա ո՞վ և ե՞րբ է ստեղծել հայկական այդ արտաքին հետախուզությունը։ Ու՞մ է այն ենթարկվել իր գոյության տարբեր փուլերում։ Ո՞ր պետություններում, շրջաններում և քաղաքներում է այն գործել։ Ինչպիսի՞ խնդիրներ են նրա առջև դրվել մինչև ապստամբության սկսվելը` 1722 թ. և դրանից հետո։ Արդյոք ի՞նչ գաղտնի գործողություններ է հաջողությամբ իրականացրել և որոնցու՞մ է ձախողվել։ Արդյոք մեզ հայտնի՞ է այդ տարիներին գործած գոնե մի քանի հայ հետախույզի անուն։

Դեռևս Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին բրիտանական հակահետախուզական MI-5 ծառայությունը ակտիվորեն օգտվում էր աստղագուշակի ծառայությունից, որին, ըստ որոշ աղբյուրների, անվանում էին Լուիս դե Վոլ, իսկ մեկ այլ տեղեկության համաձայն` Լյուդվիգ ֆոն Վոլ: Լուրեր էին պտտվում, որ թեև նա ծնվել է Բեռլինում, սակայն սերում է հունգարական բարձրաստիճան ընտանիքից: Ըստ ականատեսների` Վոլը սիրում էր սիգար ծխել: Նշում են նաև, որ նա տրանսսեքսուալ էր, այսինքն` հագնում էր կանացի զգեստներ: Միաժամանակ, հետախուզական ծառայության մայոր Հիլբերտ Լեննքսը, որ Վոլի «խնամակալն» էր, բնութագրում էր նրան որպես շատ խելացի մարդու, որը նաև փայլուն քարոզիչ էր:

Բոլորովին վերջերս ամերիկյան մամուլից տեղեկացանք, որ ԱՄՆ ռազմաօդային ուժերը որոշել են արծաթե աստղով հետմահու պարգեւատրել 1960թ. ԽՍՀՄ տարածքում խփված հետախույզ օդանավի օդաչու Ֆրենսիս Հարի Փաուերսին։ Արծաթե աստղը ԱՄՆ-ում իր նշանակությամբ երրորդ պարգեւն է, որը տրվում է թշնամու դեմ արիություն ցուցաբերելու համար։ Ըստ ամերիկյան զինված ուժերի` Փաուերսը պարգեւի է արժանացել «Սովետական քննիչների դաժան հարցաքննությունների ժամանակ ցուցաբերած արիության եւ կեղծիքի, վիրավորանքի ու մահվան սպառնալիքի առաջ չընկրկելու համար»։ Ինչո՞ւ այդքան ուշացած պարգեւատրում։ Արդյոք այդպե՞ս է եղել։

Օգոստոսի 1-ին ՀԽՍՀ ԳԽ-ն Հայաստանում ու Արցախում կասեցրեց անօրինական զինված կազմավորումների զինաթափման վերաբերյալ Գորբաչովի հրամանագրի կիրառումը, հայտարարելով, որ հարցի կարգավորումը վերցնում է իր տնօրինության ներքո:
Նույն օրը Լաչինում, բարձրլեռնային տեղանքում աղետի ենթարկվեց Երեւան-Ստեփանակերտ չվերթի «ՅԱԿ-40» ինքնաթիռը, զոհվեց 30 մարդ: Համաձայն պաշտոնական վարկածի, ինքնաթիռը վթարի էր ենթարկվել. ըստ ոչ պաշտոնական վարկածի, լեռներից ադրբեջանցի գրոհայիններն էին կրակ բացել ինքնաթիռի վրա, ինչի պատճառով էլ վթարի վայրի տեղազննությունն իրականացվեց խիստ գաղտնիության պայմաններում:

1994թ. հունվարյան կռիվները եւս մեկ փառապանծ ու ուսանելի էջ պարգեւեցին Արցախյան ազատամարտի պատմությանը: Հակառակ ադրբեջանական իշխանությունների գործադրած հսկայական ջանքերի եւ ի լուր աշխարհի հռչակած ամպագոռգոռ հայտարարությունների, նրանց բազմակողմանիորեն կազմակերպված եւ տեխնիկապես գերազանց հագեցված բանակը կրել էր իր հերթական ծանր պարտությունը՝ այս անգամ արդեն ղարաբաղյան ռազմաճակատի գրեթե բոլոր հատվածներում: Միակ խոցելի տեղը թերեւս Քարվաճառի ուղղությունն էր. ադրբեջանցիների զորամիավորումներին հաջողվել էր անցնել Օմարի լեռնանցքը եւ հաղթահարելով այդ ճակատում մարտնչող հայկական ուժերի պաշտպանությունը՝ կարողացել էր իր վերահսկողության տակ վերցնել լեռնանցքից մինչեւ Բաղիրլի, Բուզդուխ, Չիչագլի սարի բարձունքներն ու դրանցից դեպի հյուսիս-արեւելք՝ մինչեւ Սեիդլյար ընկած տարածքները: Ռազմաճակատի այդ հատվածում թշնամու հետագա առաջխաղացումն անխուսափելիորեն կարող էր բացասաբար անդրադառնալ Արցախի մյուս ճակատներում ծավալվող մարտական գործողությունների ընթացքի վրա:

Արևագալից քիչ առաջ, քարքարոտ բլրի ստորոտին կանգնած էր երիտասարդ օդաչուների մի խումբ: Նրանք լուռ էին: Հայացքները հառել էին շառագունող արևելքին: Էլի մի քիչ, և կծագի արևը` պայծառ խորհրդանիշը իրենց երկրի, որից իրենք հիմա հազարավոր մղոններ հեռու են: Անմիջապես նրանց առջև` վաղորդայնի մշուշում հազիվ նկատելի է գեղատեսիլ բնապատկերը. արագահոս գետակը, որ աշխույժ հորդում է քարոտ հունով, արևադարձային անտառների թավշյա կանաչը, կարմրին տվող ամպերը և օվկիանոսի անշշուկ հայելին…