Պատմության էջերից
Համաձայն Ա.Ազնավուրյանի վկայության, Խաստուրի կռվում հակառակորդի կորուստները կազմում են, «…բացի վերը հիշյալներից (նկատի ունի Դարվիշ աղային, նրա եղբորն ու երկու որդիներին, որոնք փորձել են խաբեությամբ զինաթափել ֆիդայիներին), Բալուլ փաշայի թոռը, երկու սպայ, երկու հարիւր զինուորներ եւ համիդեաններից մոտ 150 հոգի»:
Օդային սահմանի խախտումների վերաբերյալ նշվում են տարբեր թվեր, խորհրդային տվյալներով՝ դրանք վեցն են, սակայն հանդիպում է նաև 24 թիվը: Ըստ այլ տվյալների` միայն մինչև 1960թ. «Ու-2»-ները խորհրդային ողջ տարածքում կատարել էին մոտ 50 հետախուզական թռիչք: Արդյունքները ցնցող էին, ԽՍՀՄ-ում ոչինչ գաղտնի չէր պահվում ամերիկացիների համար, բայց այս «թռչնակը» ևս ունեցավ կորուստներ:
Փետրվարի 28-ին Ադրբեջանում և Թուրքիայում նշում են «Ադրբեջանցիների ցեղասպանության օրը»: Ավելի քան երկու տասնամյակ ադրբեջանական քարոզչությունը ճգնում է համաշխարհային հանրությանը ապացուցել, համոզել, որ հայերը Խոջալուում (այժմ` Իվանյան) ադրբեջանցիների ցեղասպանություն են կազմակերպել։ Նպատակը մեկն է` հավասարության նշան դնել Սումգայիթում ու Բաքվում, Կիրովաբադում ու այլ բնակավայրերում ադրբեջանական հրոսակների՝ հայերի նկատմամբ կիրառած սպանդի, բռնությունների, տեղահանության միջև։ Ոգևորված սեփական մտքի փայլատակումներով,ադրբեջանցիներն ու թուրքերը ավելի առաջ գնացին` «ապացուցելով», որ այդպիսի բան եղել է նաև ոչ վաղ անցյալում` 1918-20 թվականներին, երբ հայերը Բաքվում ու Շուշիում կոտորեցին տասնյակ հազարավոր անմեղ ադրբեջանցիների…
Վաշտի հրամանատար Վիտոյի ուղեկցությամբ Պետոն գալիս է գումարտակի աջ թևը և տեղում մեկ անգամ ևս քննարկելով ստեղծված կացությունը՝ վճռում է կազմակերպել շրջանաձև պաշտպանություն և դիմադրել մինչև օգնական ուժերի տեղ հասնելը: Քանի որ 3-րդ և 4-րդ հենակետերը բավական առաջ էին ընկած, և գործնականում գրեթե անհնարին էր իրականացնել դրանց պաշտպանությունը, ուստի Պետոն հրամայում է այդ հենակետերում դիրքավորված ջոկատներին մի փոքր հետ քաշվել և քառասունհինգ աստիճանով շրջվելով դեպի աջ կողմի բաց տարածքից առաջացող հակառակորդը՝ Մուկուչի և Հովիկի դասակների համագործակցությամբ կանգնեցնել հակառակորդի առաջխաղացումը: Այդ իրավիճակում շատ կարևոր էր, որ հենակետերի հետքաշումը կազմակերպվեր այնպիսի վարպետությամբ, որպեսզի տեղի չտրվեր ավելորդ շտապողականության ու խուճապի: Մեծ հմտությամբ կազմակերպված նահանջը տևում է ընդամենը երկու ժամ:
20-րդ դարի գաղտնիքներից են հետախուզական ու հակահետախուզական այն օպերացիաներն ու դրանց անհայտ մասնակիցները, որոնց շնորհիվ ապահովվել է հակահիտլերյան դաշինքի պետությունների ղեկավարների անվտանգությունը Յալթայի և Պոտսդամի կոնֆերանսների ժամանակ (օպերացիաների անվանումներն են համապատասխանաբար «Արգոնավտ» և «Արմավենի»)։ Այս հոդվածում փոքր-ինչ մանրամասն կանդրադառնանք Յալթայի կոնֆերանսին, որն անցկացվել է 1945թ. փետրվարի 4-11-ը։
Ամերիկացիները, կիրառելով բազում հետախուզական ինքնաթիռներ, հասկացան, որ դրանք բոլորն էլ կարճ ժամանակ անց դառնում են խոցելի, քանի որ հատկապես խորհրդային «ՄիԳ»-երը տարեցտարի ավելի ու ավելի են հզորանում: Անհրաժեշտ էր ստեղծել հատուկ հետախուզական ինքնաթիռ, որը պատրաստվում էր քայլ առ քայլ:
Մարտական և զինատար խմբերի պատմության մեջ առանձնահատուկ տեղ ունի «Շանթ» մարտական խումբը, որի մղած ընդամենը միակ՝ «և հակառակորդի վրա թողած տպավորությամբ, մեծ արձագանք գտավ հայ ազգային-ազատագրական պայքարին զինվորագրված մարտիկների շրջանում: Խաստուրի կռվում լավագույնս դրսևորվել են ոչ միայն հաj ֆիդայու մարտնչելու վարպետությունն ու մարտական ոգին, այլ նաև մարտախմբի հրամանատարության ռազմագիտական տաղանդը և մարտի ամենաբախտորոշ պահին հակառակորդի համար անսպասելի ճկուն մարտավարություն կիրառելու կարողությունը: