Գիտեի, հավատում էի, որ կգա, ինչ գնով էլ լինի` կերևա, կհայտնվի անէությունից` քամուց քշված փետուրի նման… Չէր կարող չգալ, որովհետև «սովոր չէր հավերժ սպասելու»: Մեկ է` որտեղ էլ լինեի, որպես փայլակ գլխավերևումս կճայթեր, իբրև ձնախառն անձրեւ դեմքս կմտրակեր, որ հանկարծ մտքովս չանցներ, թե հրաժարվել է իր ՑՆՈՐՔԻՑ, թեկուզ հազար տարի էլ անցներ: Կատարվե՜ց…

Հայաստանի Ազգային արխիվը Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցին նվիրված արժեքավոր գրքերի հրատարակությունը սկսել է դեռեւս նախորդ տարիներից՝ «Հայոց ցեղասպանությունը Օսմանյան Թուրքիայում. վերապրածների վկայություններ» եռահատորյակը՝ անգլերեն, թուրքերեն եւ ռուսերեն թարգմանություններով, Ցեղասպանության զոհերի էլեկտրոնային շտեմարանի ստեղծումը (որի աշխատանքները դեռ ընթացքի մեջ են): Այս ամենի շարունակությունը լինելու է Սիսի կաթողիկոսարանի, ինչպես նաեւ Արեւմտյան Հայաստանի եկեղեցական կալվածքների վերաբերյալ իրավական փաստաթղթերի հրատարակությունը:

Հայրենական Մեծ պատերազմում տարած հաղթանակի 70-ամյակին նվիրված միջոցառումների շրջանակում Հայաստանում համերգներով հանդես եկավ ՌԴ բանակի Ալեքսանդրովի անվան երգի եւ պարի ակադեմիական համույթը: Ռուս-հայկական (Սլավոնական) համալսարանում ելույթ ունեցան համույթի մենակատարները, «Ալեքսանդրով պարկ» էստրադային խմբի անդամները: Հատկապես տպավորիչ էր ՌԴ վաստակավոր արտիստ, ալեքսանդրովյան լեգենդ Վասիլի Շտեֆուցայի կատարումը: Շտեֆուցան 80 տարեկան է, որից 50 տարին՝ համույթում: Այսօր էլ իր հզոր ձայնով նա ցնցում է դահլիճը, ցույց տալիս, թե ինչպես կարող է երգել «զինվորական պապիկը»:

Հանգուցալուծումը, ի վերջո, չի ուշանում։ Մարիան, իր ինքնիշխան ու քմահաճ բնավորության համաձայն, որոշում է արձակել երկուսիդ էլ, մենակ թողնել. քեզ՝ քո «մտքերի ու ապրումների հետ»« Մարգուշային՝ «չսիրված լինելու տառապանքի հետ»։ Գուցե, իսկապես էլ, առաջին հայացքից անմարդկային է, վայրի, բայց իր լուծման եղանակով՝ ինչ-որ տեղ նաև արժանապատիվ։ Մարիան մեծահոգաբար հույսի մի դուռ էր բացում Մարգուշայի առաջ, բայց և իր հետևից էլ դռները չէր փակում, որով դնում էր քեզ դժվարին ընտրության առաջ, ինչը դու չէիր կարող կռահել։ Ու հանկարծ հասկանում ես, որ զրկված ես ընտրության հնարավորությունից կամ, որ շատ ավելի անարդար է, ստիպված ես ընտրել հետոյի ու վաղվա միջև, որովհետև իրական պահը ձեռքիցդ բաց ես թողել։ Համաձայն եմ, երկու դեպքում էլ ՀՈՒՅՍԸ մարում է անհուսությունից, բայց չի մեռնում։ Նորից հիշատակենք «ավետարանչին»՝ «Քո մեծ ու ազնիվ Սիրտը քեզ դուրս կբերի մի նոր ու լուսավոր ուղի՝ նոր ընտրության առաջ»։

Կանայք և սերը մեծ տեղ են զբաղեցրել հանճարեղ գեղանկարիչ Պաբլո Պիկասոյի կյանքում: Նրանք նկարչի շուրջ պտտվում էին, ինչպես թիթեռները՝ մոմի բոցի: Իսկ նրանցից յոթը հսկայական ազդեցություն են թողել Պիկասոյի և նրա ստեղծագործական կյանքի վրա: Մինչդեռ նկարիչը չի երջանկացրել նրանցից և ոչ մեկին: Նա ոչ միայն նրանց «հաշմում» էր իր կտավներում, այլև հասցնում հուսահատության, խելագարության, ինքնասպանության դուռը:

Արցախ աշխարհի Քաշաթաղի շրջանի Երիցվանքի գյուղական համայնքը՝ կազմված Երիցվանք, Կրմեն և Ամիրյան գյուղերից, գտնվում է Հակարի և Որոտան գետերի միացման մասում (աջ ափին)՝ շրջկենտրոն Բերձորից մոտ 70 կմ հարավ: Ազատագրվել է 1993 թ. աշնանը, վերաբնակեցվել 1997թ.-ի գարնանը: Այդ ժամանակից էլ գյուղում սկսեց գործել միջնակարգ դպրոցը: Դպրոցի 11-12-րդ միացյալ դասարաններում սովորում է 5 աշակերտ: Դպրոցի մանկխորհրդի առաջարկով այս դասարանը շրջվարչակազմի որոշմամբ կոչվել է հայ գուսան, երգահան Գուսան Հայկազունի՝ Գագիկ Նազարյանի անունով: Դասարանի բացման արարողությանը ներկա էր գուսանը որդու՝ Սիփանի, դստեր՝ Վարդիշաղի և իր հիմնած «Հայկազունք» երաժշտական համույթի երգիչների հետ:

Հոկտեմբերի 24-ին Մուշեղ Գալշոյանի ծննդավայր Կաթնաղբյուր գյուղում բացվեց մեծ գրողի տուն-թանգարանը: Այն համընկավ Հայոց մեծ եղեռնի 100-ամյա տարելիցին, եւ դա պատահականություն չէ, քանզի Մուշեղ Գալշոյանի գրքերի («Կռունկ», «Բովտուն», «Ձորի Միրո», «Մարութա սարի ամպերը») հերոսները եղեռնից վերապրած Տարոն աշխարհի այն զավակներն են, որոնք գաղթ-կոտորածից հետո նոր բնակավայրեր կառուցեցին Արագածի փեշերին, Թալինի քարքարոտ հողերում: Եվ նրանց հետագա կյանքը ապացույցն էր մեր ժողովրդի հարատեւության, որովհետեւ բոլորս ականատես եղանք, թե ինչ քաջագործություններ կատարեցին եղեռնից վերապրածների զավակները Արցախյան գոյապայքարում։