Մինչ «Հիշում ենք եւ պահանջում» ցուցահանդեսի բացումը, Նկարիչների միության շենքի պատին տեղադրվեց մեծանուն քանդակագործ Արա Սարգսյանի դիմաքանդակը:
Նկարիչների միության նախագահ Կարեն Աղամյանը իր ելույթում նշեց, որ այս իրողությունը կարեւորվում է նաեւ նրանով, որ Արա Սարգսյանը ոչ միայն Նկարիչների միության հիմնադիր նախագահն էր, այլ «Նեմեսիս» գործողության մասնակիցներից մեկը ( «Նեմեսիսի» նպատակն էր պատժել ցեղասպանության կազմակերպիչ երիտթուրքերի պարագլուխներին):

Կանգնած լինելով հայոց ողբի հարյուրամյա տարելիցի շեմին՝ մեր պարտքն ենք համարում հետադարձ հայացքով և ինքնաքննմամբ գտնել այն արատի հիմքերը, որոնք հանգեցրին դարի առաջին ցեղասպանությանը: Սակայն ո՛չ պատմական փաստերը, ո՛չ էլ մարդկային ամենավառ բանականությունն ի զորու չեն հիմավորել այնպիսի դաժանություն, որն իրեն թույլ տվեց մի «ազգ», մի «ժողովուրդ», որի ամբողջ պատմությունը ողողված է արդար արյան հեղման և մշակին իր բնօրրանից կտրելու անգթությամբ: Սկսելով 1894 թվականից և իր գագաթնակետին հասնելով 1915-ին՝ հայոց ցեղասպանությունը, թուրք մոլեռանդ գլուխներում, առ այսօր իր ավարտին չի հասել:

Եղեռն վերապրած հայ արվեստագետների ստեղծագործություններում մահվան դուռը հասած մարդու հոգում զարթնող կյանքի և բարության հաղթանակի հավատն է:
Այդպիսին է, օրինակ, ընտանիքի տասնմեկ անդամներից միակ ողջ մնացած ԶԱՐԵՀ ՄՈՒԹԱՖՅԱՆԻ վրձնած «Դիակներ» պատկերաշարը: Նրա մանկության օրերի սիմվոլիկ, բանաստեղծական արտահայտությունն է «Լքված նավակը»:
Փարիզի «Ռեվյու մոդեռն» ամսագիրը (1937, N10) Պ.ԿՈՆՏՐԱՋՅԱՆԻ մասին գրել է. «Նա կարողանում է լրիվ թարգմանել, վերարտադրել այն հույզը, որ ապրում է նատուրայի առջեւ…»:

Հանճա՛րդ Հայկյան,
Նավասարդյան սա տոներուն
Արեւափա՛ռ
Ա՛լ վերածնե փլատակներեն,
և փառակոչ
Քնարըդ ա՛ռ։

Հայոց ցեղասպանությունը միայն մարդկային զոհերով չավարտվեց, մշակութային կոթողները ևս «սպանդի» ենթարկվեցին: Թուրքիան ջանում էր (և այսօր էլ հետևողականորեն շարունակում է) խմբագրել պատմությունը` փորձելով իր ճանապարհից վերացնել, ջնջել հայկական հետքերը վկայող, ապացուցող ամեն ինչ, ու այս ամենը կատարվում է պետական մակարդակով:

Հաշվի առնելով Ֆրանցիսկոս պապի անկեղծությունը՝ զարմանալի չէր, որ նա բացահայտորեն ճանաչեց Հայոց ցեղասպանությունը Վատիկանի Սուրբ Պետրոսի տաճարում ապրիլի 12-ին մատուցած պատարագի ժամանակ:

Հայոց բանակի զինվոր հաղթանդամ,
Սուրբ հողը հայոց դու պետք է պահես,
Հարկ եղած դեպքում քո կյանքը անգամ
Հանուն հայրենիքի դու չխնայես…