Արևելից կողմանց Հայաստանը կամ պատմական Արցախը առատ է շինարար հայ ժողովրդի քարակերտ մեծագործություններով։ Վերջինս հարուստ է հուշարձաններով, որոնցից շատերը երկար դարերի պատմություն ունեն։ Դիմանալով մի կողմից ժամանակի ազդեցությանը, մյուս կողմից՝ բազմաթիվ նվաճողների ավերածություններին, դրանք հասել են մեզ։ Մեծ Հայքի Արցախ աշխարհի Խաչենի իշխանության Մեծ Առանք գավառում, Խաչենագետի ձախ ափին, Արցախի լեռնային մասում, ներկայիս Արցախի Հանրապետության Մարտակերտի շրջանի Վանք գյուղից հարավ-արևմուտք Գանձասար լեռան վրա է գտնվում Գանձասար վանքային համալիրը։

Զինվո՛ր որդիս, գրիչը վերցրել եմ, որ քեզ նամակ գրեմ, ու չգիտես ինչու, մանկության պատկերներ, ձայներ, դեմքեր են հայտնվել աչքերիս առաջ: Սիրտս քեզ հիշելիս ջերմացավ, ջերմացավ ու թռավ մանկություն: Հիմա էնքան եմ ուզում քեզ մի-երկու դեպք պատմել… Մենք տուն չունեինք, վարձով էինք ապրում Գյումրվա Սլաբոդկա թաղամասում, Պլպլան ժամի մոտ (ռուսական եկեղեցի էր, փայլուն գմբեթով)։ Իմ մանկության մեջ երկու իրական ապրում կար՝ կարիքն ու ցանկությունը։ Հիշում եմ՝ սայլերով քուսպ էին տեղափոխում, փոքրիկ կտորներով իրար վրա դարսած տանում էին, որ կերակրեին անասուններին։

Ու հիմա ոտք դնելով բանաստեղծի ծննդավայր՝ միտքս անկանգ վազում է նրա հետքերով։ Ուզում ես շատ բան իմանալ նրա մասին… ուզում ես տեղյակ լինել ամեն մի մանրուքի։ Երևի դա է կոչվում կարոտ՝ կարոտ մերձավորի, հարազատի հանդեպ, ում երբևէ չես տեսել, սակայն միշտ թվացել է՝ կողքիդ է։

Իշխանասարի վառվող թագը եւ Որոտանի խուլ հառաչը ուղեկցում է ինձ՝ որպես այս հողակտորին կապող անքակտելի կարոտ ու մինչ մահ ինձ ուղեկցող երազ, որը հասկանում եմ այն ժամանակ, երբ հողի ու քո միասնությունը հեռու չէ, երբ հասկանում եմ, որ այդ երազը կրկնվել չի կարող, եւ որ դու վաղվա հողն ես…

Ժողովրդական դերասան ԿԱՐՊ ԽԱՉՎԱՆՔՅԱՆԸ հունվարի 23-ին կդառնար 100 տարեկան:

«Պատմությունը մեզ շատ փաստերով ցույց է տալիս, որ նվաճող ազգերի ահավոր հորձանքները գալիս ընդհարվում էին Ղարաբաղի լեռնաստանին, փշրվում էին և ետ էին դառնում։ Առանց Ղարաբաղի լեռնաստանի անհնարին է երևակայել Հայաստանի սրտի՝ այն է՝ Արարատյան երկրի պաշտպանությունը հյուսիսային և արևելյան տափաստաններից։ Բացի դրանից, մենք տեղեկություններ ունենք, որ երբ Արարատյան երկիրը հարձակման էր ենթարկվում արևմուտքից և հարավից (օրինակ՝ օսմանցիներից), նրա բնակիչները պաշտպանություն էին գտնում, թողնելով իրենց գյուղերն ու տեղափոխվելով Ղարաբաղի լեռնային ամուր տեղերը։ Այնպես որ՝ Ղարաբաղը ոչ միայն իր սահմաններին մոտիկ գտնվող տեղերի, այլև Հայաստանի նույնիսկ հեռավոր կողմերի համար էլ պահապան միջնաբերդի դեր էր կատարում։ Դժբախտության մատնված հայ մարդը գիտեր, որ վերջին ապաստան կարող է գտնել Ղարաբաղի թանձրախիտ անտառների մեջ»։

Բնության եզակի անկյուն է Ցորը՝ հարուստ անտառներով, սառնորակ աղբյուրներով։ Բնության իսկական պարգև։